“Maak ruimte voor je schaduwzijde”

Wie ben je en wat is jouw professie?

“Ik ben psychotherapeut en in opleiding tot psychoanalytica. Ik heb een eigen praktijk, en behandel daar volwassenen met meestal complexe problematiek. Mensen die bijvoorbeeld last hebben van angst-, stemmingsstoornissen en persoonlijkheidsproblemen. Ik woon en werk nu ruim tien jaar in Den Haag, een fijne stad waar ik me thuis voel.”

Ruimte voor je schaduwzijde: hoe doen we dat in een wereld waarin perfectionisme en zelfhulpboeken de norm zijn geworden?

“Ik denk dat mensen liever niet hun schaduwzijde de ruimte willen geven, omdat ze denken dat dit een gelukkig leven in de weg staat. Mensen zijn zoekend in de manier waarop ze dit kunnen doen. Ik denk dat vooral belangrijk is, dat je tijd vindt om stil te staan bij jezelf. Ik zou graag de volgende vraag bij de lezers neerleggen: hoe zorg je nou zelf voor voldoende reflectie en inspiratie? Neem je daar ook echt tijd voor? En misschien nog wel belangrijker: hoe zorg je daarin voor continuïteit? Ik heb het idee dat mensen het inderdaad zoeken in bezoeken van workshops, lezen van boeken. Maar dat heeft vaak iets tijdelijks in zich, en het effect is dat er dan niet zoveel beklijft.”

Wat betekent zingeving voor jou in je werk? Wat zegt de term jou?

“Paul Verhaeghe, hoogleraar en psychoanalyticus uit Gent heeft vorig jaar een boek geschreven met als titel: Intimiteit. Het gaat over hoe mensen een gelukkig leven zouden kunnen leiden in relatie met anderen en zichzelf.”

“Mensen die bij mij komen vertellen ongelukkig te zijn, teleurgesteld te zijn geraakt in relaties en niet weten wie ze zelf zijn. Paul Verhaeghe zegt in dat boek: er is iets dat ons objectieve informatie geeft over wie we zijn en dat is ons eigen lichaam. Daar zouden we naar moeten leren luisteren.”

“Dat is eigenlijk ook wat ik in mijn werk doe: contact maken met je lichaam en gevoelsleven. Dat geeft informatie over of je op de goede weg bent in het leven. En waar Aristoteles het over heeft, als hij spreekt over het goede leven leiden: je mag genieten, maar juist ook zingeving is een belangrijk onderdeel. De cliënten die ik behandel zijn daar naar op zoek. Vaak zijn mensen in mijn werk vastgelopen, depressief geraakt en weten niet meer hoe het verder moet. Dan is het belangrijk om erachter te komen: waar en op welke manier ben je in je levensverhaal vastgelopen? En belangrijker: hoe kunnen we dat levensverhaal weer gaande maken? Waar ga je naartoe?”

Denk jij dat mensen het vaak lastig vinden om hun fouten toe te geven?

“Ik merk dat ik bij deze vraag vanuit mijn vakgebied een beetje klem kom te zitten. Gaan we het over fouten hebben? In mijn vakgebied gaat het niet zozeer om goed en fout. Mijn vakgebied is waardenvrij. Ik zou meer zeggen: mensen vinden het moeilijk om voor de dag te komen met dingen, die ze van binnen heel ingewikkeld vinden; waar ze zich voor schamen, waar ze zich schuldig over voelen. Met psychotherapie ga je met ze zoeken. Waarom is het lastig om te zeggen: ik heb niet goed gedaan? De reden is vaak heel persoonlijk en houdt verband met innerlijke conflicten.”

Is het thema ‘vergeving’, voor jezelf of de ander, ook aan de orde als het gaat over de schaduwzijde van jouw cliënten?

“Er zijn wel cliënten die daarover beginnen. Ik vind juist dat een cliënt met een christelijke achtergrond er soms snel mee kan komen. Ik ben meer geneigd om uit te zoeken: wat kan daar ook mee weggemaakt worden? Soms zit de religieuze achtergrond dan juist wat in de weg. Terwijl: er kan soms nog zoveel boosheid zijn naar degene die mijn cliënt iets aangedaan heeft. Dan moeten we het eerst daar over hebben. Vergeving is mooi, maar dat is misschien het laatste station. Een station waar iemand voor kan kíezen.”

Wanneer hebben we volgens jou dan ruimte om te vergeven?

“Als er ruimte kan komen voor alle emoties, in een relatie met een andere persoon, en in acceptatie naar jezelf toe. Die emoties moeten er gewoon kunnen zijn. Sommige mensen zijn zich nauwelijks bewust dat ze nog zo ontzettend kwaad op iemand zijn. Het is belangrijk ze dat ook mogen gaan voelen, dat daar ruimte voor is. Over ruimte voor je schaduwzijde gesproken.”

Waar zou meer ruimte voor moeten of mogen komen waar het gaat om ons geestelijk welzijn?

“Ik vind dat veel coaching, cursussen en trainingen gericht zijn op: wat moet ik anders dóen? De gedachte is dat als je iets aanpast in je doen en laten, het dan wel goed komt. Terwijl ik denk dat mensen eens uit dat dóen mogen gaan. Dat je dingen eens op je af laat komen en bij jezelf nagaat: wat roept dit op en wat heeft dat mij te zeggen?”

“Dat is ook mijn ervaring met de psychoanalyse. Psychoanalyse is iets anders dan therapie, het is een behandelmethode waarbij de cliënt – de analysant -op een bank ligt, de psychoanalyticus erachter zit en de analysant zegt wat er allemaal in hem of haar opkomt. Doordat er ruimte wordt gegeven aan opkomende associaties, ontstaat er iets waardoor je steeds in een diepere laag komt en contact kunt maken met gevoelens die onbewust zijn. De analyticus luistert en voegt vanuit zijn/haar eigen binnenwereld dingen toe die opkomen. Het is een intensief proces van reflectie van waaruit helder kan worden welke (andere) keuzes je kunt maken in het leven. Het onverwachte komt als er écht ruimte is voor deze reflectie.”

Daar is heel wat tijd voor nodig?

Ja precies. Er zit ook een element van tijdloosheid in de psychoanalyse. Het is vier of vijf keer in de week, dus je hebt ook de tijd. Dat ontbreekt vaak: we maken geen tijd meer. Het is haast een vreemd gegeven als je wel de tijd neemt. Die tijd kun je dan bij wijze van spreken niet besteden aan ‘productief zijn’, dingen waarvan je denkt dat ze moeten gebeuren. Een hardnekkige gedachte in deze tijd, al dat ‘moeten’. Je gaat daarmee voorbij aan wie je echt van binnen bent.