Inderdaad spreken wij in het pamflet niet over de neiging tot uitsluiting, fundamentalisme en geweld die in iedere religieuze traditie op de loer ligt. Dat wil niet zeggen dat we ons daarvan niet bewust zijn. Integendeel, Kerk en Vrede beschouwt het juist als een van haar taken om aan te wijzen waar onze christelijke traditie evengoed als andere tradities gevaarlijke en gewelddadige keuzes maakt (zie bijvoorbeeld het interview met mij elders op deze site).
In het pamflet wijzen we op een onderbelicht, maar zeer belangrijk aspect van de huidige crisis in het Midden-Oosten, namelijk de rol van het Westen. Het is nodig dat de VS en Europa zichzelf zien als deel van het probleem, in plaats van als deel van de oplossing. De Ruiter bekijkt de situatie met de in het Westen gebruikelijke blik: de oorzaak zoekt hij in de eerste plaats in de fundamentalistische islam, en de oplossing in de eerste plaats in het inzetten van militair geweld. Inderdaad, religieuze verschillen zijn de motor in de olie van dit soort conflicten, maar het is niet de motor zelf. Het zijn de belangen van verschillende partijen die met macht en grondstoffen te maken hebben die tot conflict leiden. Daar speelt het Westen een duidelijke rol in, maar ook bijvoorbeeld Saudi-Arabië, dat een belangrijke financier en wapenleverancier is aan allerlei extremistische groepen waaronder IS. Saudi-Arabië en de Golfstaten zien groepen waaronder IS een middel om de invloed van Iran in de regio in te dammen.
Het is dus niet dat wij zo kortzichtig zijn te menen dat alle onheil in het Midden-Oosten het gevolg is van Westers optreden. Wel wijden we in het pamflet veel ruimte aan de rol van Europa en de VS, omdat wij menen dat dat de reflectie is die hier in onze context nodig is. Die reflectie zou vooraf moeten gaan aan een beslissing om in te grijpen. Helaas is dat niet zo.
Ondertussen beschrijft De Ruiter de realiteit van ‘dialoog’: een tamelijk cynische praktijk van onderhandelen met de vijand, maar pas als er militair gezien een patstelling is. De dialoog waar wij voor pleiten komt in de plaats van geweld. De burgers in Irak, Syrië en andere landen zijn zoals gewoonlijk het slachtoffer van deze machtsstrijd. Hun stem wordt nauwelijks gehoord. De enige weg – en het zal een lange zijn! – om op den duur de situatie ten goede te keren is het doorbreken van het machtsdenken en het aangaan van onderhandelingen waarbij juist ook de burgers van de verschillende betrokken landen in het Midden-Oosten een stem krijgen.
Tot slot: niemand heeft inzake IS instant-oplossingen. Integendeel, het brengt ook ons in verlegenheid. Met het pamflet ‘Met IS voor de deur’ zeggen we dat het hard nodig is vragen bij geweld te stellen. Geweldloosheid betekent het zoeken van een leefbaar alternatief op geweld, het is geen dogma. Wat ons betreft wordt het gesprek met Jan Jaap de Ruiter, en anderen, een diepgaand gesprek, waarin alle lastige vragen die IS opwerpt gesteld worden.
prima reactie!
Dank voor deze gewaardeerde reactie. Dit klopt evenwel echt niet: “de oorzaak zoekt hij (JJdR) in de eerste plaats in de fundamentalistische islam, en de oplossing in de eerste plaats in het inzetten van militair geweld”.
Nee, ik zeg dat de fundamentalistische islam ook een oorzaak is en niet de oorzaak. Ik betreur deze foutieve lezing van mijn artikel. Want nu word ik in een onterechte hoek geplaatst.