Kruispuntdenken

De stelling ‘Integreren is: niet meer op vakantie naar Marokko’ illustreert een voor mij achterhaalde manier van denken over identiteit, aangezien deze impliceert dat het op vakantie gaan naar Marokko voor Marokkaanse Nederlanders niet samen zou kunnen gaan met een verbondenheid aan Nederland. Onderzoekers hebben in de afgelopen jaren echter veelvuldig aangetoond dat identiteiten niet gezien moeten worden als rotsvaste, eendimensionale categoriseringen. Het is realistischer te spreken over actieve processen van identiteitsconstructie, processen die verschillende dimensies kunnen omvatten. Dit inzicht vormt naar mijn mening een belangrijke interventie in het debat dat in Nederland gevoerd wordt met betrekking tot integratie van etnische minderheden.

Een belangrijk concept op dit gebied is het zogenaamde ‘kruispuntdenken’. Kruispuntdenken veronderstelt dat identiteitsconstructie gebaseerd is op verschillende door anderen opgelegde factoren enerzijds en door zelf te beïnvloeden factoren anderzijds. Ieder mens bevindt zich zo op een kruispunt van factoren als bijvoorbeeld gender, ‘ras’, etniciteit, leeftijd, sociaal-economische klasse, religie en generatie. Dit wil ik illustreren aan de hand van een voorbeeld uit mijn promotieonderzoek uitgevoerd in de context van Wired Up, een onderzoeksproject over internetgebruik onder jongeren uit etnische minderheidsgroepen, aan de Universiteit Utrecht. In mijn onderzoek focus ik op processen van digitale identiteitsvorming onder Marokkaans-Nederlandse jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar op sociale media platformen als MSN, Hyves.nl, discussie fora en YouTube.com.

Eén van mijn informanten – een tweede generatie, 13-jarig Marrokaans-Nederlands meisje – is op de Nederlandse sociale netwerk site Hyves lid van een grote diversiteit aan Hyves-groepjes. Wanneer je lid wordt van een dergelijk groepje, verschijnt er een icoon op je profiel pagina. Met dergelijke iconen kun je je affiniteiten tonen aan je vrienden op Hyves. Zo is ze lid van etnisch georiënteerde groepjes als “Marokkaanse thee junks”, “Marokkanen met Brainssss”, “Marokkaanse Jurken 2009” en “Moroccan Male Hotties”. Ook is ze lid van religieus georiënteerde groepjes als “Islam = peace”, “Respect is wat ik vraag voor de hoofddoek die ik draag” en “HyaabStyle”. Daarnaast toont ze gender gerelateerde groepjes zoals “Vrouwen zijn de baas” en “Marokkaanse meiden Hyves”. Daarnaast toont ze verbondenheid met verschillende internationale keukens zoals “McDonalds” en “de Marokkaanse en Turkse Keuken”, internationale jeugdcultuur en mode door de groepen “Skinny Jeans ♥” en “H&M”. En tenslotte de groepen “Laat zien dat je voor Vrijheid kiest” en “I ♥ Holland”.

Dergelijke groepen binnen sociale netwerksites bieden jongeren een platform voor toegeëigende (in plaats van toegeschreven) identiteitsvorming en interculturele ontmoetingen. Ze vormen een voorbeeld van hoe online jeugdcultuur tegenwicht kan bieden tegen polarisering en racisme in ons huidige grimmige politieke klimaat. Offline is het echter niet anders. Het vieren van vakantie in Marokko kan gezien worden als een facet van iemands’ identiteitconstructie, maar het kan niet opgeblazen worden zodat het gezien wordt als iets dat een mens volledig kenmerkt, aangezien kruispuntdenken ons laat inzien dat altijd meerdere processen een rol spelen, bijvoorbeeld op het gebied van gender, ‘ras’, religie, generatie, leeftijd en klasse.