Afgelopen vrijdag schreef theoloog Hendro Munsterman de eerste brief. Afgelopen zondag de reactie van Harrie van den Akker. Vandaag de tweede brief van Hendro Munsterman. (Update: vierde brief hier)
Beste Harrie,
Hartelijk dank voor je antwoord op mijn eerste brief. Het is een wat vreemde manier om kennis te maken, zo met twee beeldschermen tussen ons in. Maar het is wel bijzonder: jij werkt in Ierland, ik in Frankrijk. Samen zijn we begaan met, en bezorgd over de katholieke kerk in Nederland.
Maar het onderwerp van onze dialoog doet er toe – en ik ben erg blij dat deze gevoerd kan worden. Is dat immers niet juist één van de manco’s in onze Nederlandse katholieke kerk? Dat een waarachtige, respectvolle (maar ook tegelijkertijd stevige – waarom niet?) dialoog niet of nauwelijks gevoerd wordt?
Oh ja, er wordt wel geklaagd. Over en weer. En beschuldigd. Feitelijk vaak nauwelijks beargumenteerd. Onderbuik-katholicisme.
Wat wij hier samen doen is maar een beetje gestamel. Maar je zou hopen dat hier en daar katholieken van verschillende snit met elkaar in gesprek zouden durven gaan, in plaats van in hun zekerheden te verschansen.
En inderdaad: ik vind dat dat “verschansen” niet slechts aan “conservatieve” zijde gebeurt. Zogenaamd “progressieve” katholieken hebben er evenzeer een handje van en zitten soms (vaak?) net zo vast in vastgeroeste ideologieën dan wat zij hun rechtse opponenten verwijten.
De eigenlijke vraag waar we samen voor staan is hoe we uit dit moeras komen, waar de enige weg de weg naar beneden lijkt te zijn.
En dan zijn er nog de generatie-paradoxen. Oudere “progressieve” katholieken hoor je regelmatig zeggen dat zaken “niet meer van deze tijd zijn” (jij hebt er ook een handje van – getuige je laatste brief), terwijl jonge katholieken vaak met veel van deze zaken veel minder moeite hebben en ze schijnbaar in een ander perspectief weten te plaatsen. De verkeerde godsbeelden die je zegt te willen bestrijden vind ik bij hen echter vrijwel niet. Voer je niet een strijd tegen een reeds verdwenen vijand?
En tegelijkertijd: deze jongere katholieken, die zich niet zelden tot een klassiekere vorm van katholicisme aangetrokken voelen hebben niet zelden ook een gebrek aan historisch inzicht en zien vaak te weinig dat als er iets traditioneel is aan de katholieke traditie, dan is het dat vormen zich altijd aangepast hebben aan de nieuwe tijd.
Na jaren van afbraak-katholicisme hebben we dringend behoefte aan geworteld dynamisme. Een nieuwe dynamiek die respectvol naar het verleden kijkt (en behoudt wat mensen voedt, hoop geeft en geestelijk doet opleven) en tegelijkertijd hoop- en verwachtingsvol naar de toekomst (waar nieuwe vormen zich mogen aandienen).
In het huis van de Vader zijn vele woningen (Joh. 14, 2). Het is onze opdracht om zoveel mogelijk van die woningen bewoond te krijgen, met alle legitieme diversiteit van dien. En ook als er een stuk bij aangebouwd moet worden, ben ik daartoe bereid. Sterker: zelfs het schuurtje in de tuin wil ik nog wel meetellen (want ja, de katholieke kerk heeft ook luizen in de pels nodig!). Maar laat het wel het Huis van de Vader zijn. En laat vooral tussen al die woningen deuren bestaan – die zoveel mogelijk openstaan naar elkaar.
Daartoe lijkt me vooral in de Nederlandse situatie het kweken van een “cultuur van de dialoog” van het allerhoogste belang. Dat is niet gemakkelijk als het gaat over godsdienst. Godsdienst gaat immers over het meest intieme, het meest wezenlijke, het meest eigene van onszelf. En we zijn vaak geneigd om onze eigen meningen te verabsoluteren, vooral als het niet over iets buiten onszelf gaat, maar over iets wat binnen onszelf huist en wortel geschoten heeft.
Ik ben het van harte met je eens: in de Nederlandse katholieke kerk waaide en waait her en der een kille wind. Met jou deel ik het verlangen naar een hartelijke kerk – om een gevleugelde uitspraak van mgr. De Korte te gebruiken. Maar sprak hij niet eveneens over een heldere kerk, met een duidelijke boodschap?
Het is onnodig om voor de ontstane (te) kille kerkelijke cultuur schuldigen voor te zoeken en aan te wijzen. Mijn eigenlijke vraag is dus: hoe kunnen we nieuwe generaties katholieken empoweren om een waarachtig christelijke, katholieke, dialoog aan te gaan?
Wat mij betreft kan dat slechts als we niet enkel aan de oppervlakte willen blijven. En ja, hoe pijnlijk kerksluitingen ook zijn, uiteindelijk blijven een hoop stenen met een dak erop slechts “oppervlakte”. Hoe krijgen we de boodschap van Jezus Christus geëmpowerd?
En precies daarom stelde ik je mijn tweede vraag. Welke bijdrage kunnen jullie als Mariënburgvereniging, en alle “progressieve katholieken” in het algemeen, leveren aan de huidige geloofsverkondiging en geloofsoverdracht?
In jullie beleidsplan 2016-2017 schetsen jullie een somber maar realistisch beeld van jullie zelf: “De gemiddelde leeftijd van onze leden ligt reeds ver boven die van de pensioengerechtigde leeftijd en er komen geen of nauwelijks nieuwe leden bij”. En toch denken jullie “voor onze generatie en voor anderen nog iets te kunnen betekenen”. Ik vind dat ontroerend. Ik vind dat mooi en moedig.
Nog mooier vind ik dat jullie je juist precies willen concentreren op “geloofsoverdracht”. En jullie schrijven dat “zou kunnen worden onderzocht hoe kan worden bijgedragen aan reflectie over (christelijk) geloven bij jongere generaties”. Ik had gehoopt dat je daar wat meer over had kunnen vertellen. De toekomst van de Mariënburgvereniging doet er immers niet toe. Dat is slechts “oppervlakte”. De toekomst van het verhaal van Jezus, de Levende, doet er echter wel toe.
De vraag is echter hoe jullie – en wij allen! – daaraan dienstbaar willen zijn. Geklaag en gezeik (van alle mogelijke kanten!) hebben we niet meer nodig. Beschuldigingen over een weer evenmin. Gewortelde dynamiek en waarachtige dialoog zijn wat mij betreft de basisingrediënten voor een nieuwe toekomst van de katholieke bijdrage aan het christelijk leven in Nederland.
Niets is me vreemder dan “jou het nest uit te willen werken”, zoals je mijn woorden scheen te moeten interpreteren. Maar ik zou het zo fijn vinden als we samen naar de bron konden gaan om te drinken. En alle kamers van het Huis van de Vader bewonen – met zoveel mogelijk open deuren.
Een hartelijke en katholieke groet!
Hendro
PS: Oh ja… op 30 oktober a.s. mag ik in Gouda komen spreken op een door jonge katholieken georganiseerd congres over een “bruisende kerk”. Een dag ervoor houden jullie je eigen Relibazaar… Zouden deze twee gescheiden werelden toch… ooit… misschien….?
Wel jammer dat Harrie van den Akker komt aandraven met het de misvatting dat men voor Galilei in de platte aarde geloofde. Dat haalt de geloofwaardigheid van zijn overtuiging onderuit.
Ik vind een discussie over de wetenschappelijkheid van het geloof tamelijk achterhaald: geloof is voor mij persoonlijke ontmoeting met God en mensen: het is voor mij het vrijwillige antwoord op een uitnodiging: vooral geen setje van regels alleen, los van de inspiratie van en liefde voor en door een PERSOON in Jezus. Neergedaald ter helle; Alsof er geen hel meer bestaat: de hel van mensen waarin de Levende God die liefde heet afwezig is, buitengesloten en afgescheiden van de werkelijkheid van het menselijk leven: dat is pas de hel; misbruik van macht en van kinderen, onvrijheid om te mogen kiezen, vermoord worden omwille van je geaardheid; mentaal doodgezwegen worden, vechtscheidingen over de rug van kinderen, existentiële eenzaamheid omdat we onszelf moeten verwezenlijken en geen tijd hebben voor ouders en grootouders, uitdijend individueel egocentrisme bij mensen die hun telefoon als belangrijker beschouwen dan hun medemensen enzomeer: de zoektocht naar de liefde en die niet vinden; dat is pas de hel: in die hel van de geestelijke dood is Jezus afgedaald. De Mens voor de mensen om hen op te wekken uit de doden opdat zij ook in de tweede dood niet zouden sterven, maar leven.